Nhắc đến những món ăn dân dã từ ngô, hẳn ai cũng nghĩ ngay đến ngô luộc, ngô nướng nhưng sẽ không mấy ai biết đến một món đặc biệt được chế biến từ ngô đó là “mèn mén”. Đối với dân tộc H’mông thì mèn mén là món ăn truyền thống, là của “ngọc thực” đáng trân quý.
Mèn mén là tên một món ăn truyền thống của đồng bào người H’mông, nó xuất hiện trong những bữa ăn hằng ngày cho tới những ngày lễ Tết quan trọng. Mèn mén là cách gọi theo tiếng Quan Hỏa (Trung Quốc) có nghĩa là bột ngô hấp. Nguyên liệu chính để làm được món ăn đặc sản này chính là ngô.
Mèn mén ngon nhất là được làm từ ngô tẻ và nghiền bằng cối đá. Tuy rằng bây giờ có thể xay máy nhưng so với nghiền bằng cối vẫn không mịn bằng. Ngô sau khi xay xong người H’mông đem sàng để bỏ mày và sạn rồi mới bỏ bột vào nia trộn cùng nước. Phải làm sao để bột ngô hòa và nước không bị vón cục, không nát quá, vửa đủ độ dẻo, độ sánh. Bột khô quá sẽ khó hấp chín hoặc ngoài chín trong sống, bột vón thì ăn bị nát và nhạt.
Mèn mén phải hấp hai lần riêng biệt thì mới đúng quy trình. Nồi hấp là một chiếc chảo lớn có nước, ở giữa là một cái chõ cao, bột ngô sau khi được trộn với nước sẽ được đặt trong chõ như là đồ xôi. Lửa được đun bằng rơm là tốt nhất, nếu không bằng củi hoặc than nhưng không được đun lửa quá to.
Thời gian hấp chín tùy thuộc vào từng loại ngô. Ngô non thì chỉ khi nước trong chảo sôi, hơi bốc lên một lúc là chín, còn nếu bột ngô già (hạt vàng suộm, cứng) thì phải lâu hơn khoảng 10 phút nữa. Sau khi hấp xong lần 1, bột được đổ ra mẹt, bớt nóng sẽ được vò cho tơi không để vón cục. Hấp lần 1 chưa thể làm cho bột ngô chín hẳn, nhiều chỗ còn khô nên cần cho thêm một ít nước vào rồi đảo tiếp. Khi nào bột tơi hoàn toàn, có mùi thơm nhẹ thì tiếp tục cho bột ngô vào chõ đồ lần 2.
Đồ lần 2 giống như lần 1 nhưng cần để lửa nhỏ hơn, tuyệt đối không để lửa to dễ làm mất hương vị của ngô. Sau khi đồ xong lần 2, mèn mén rất tơi xốp và được và được xúc ra từng bát rồi dưới nước mắm lên và thưởng thức.
Mèn mén được người H’mông ăn hằng ngày thay cho cơm, họ có thể ăn mèn mén mà không cần ăn kèm thức ăn nào vì mèn mén đã quá đủ ngon rồi. Người H’mông quan niệm rằng, người đàn ông phải có sức khỏe làm nương làm rẫy, còn người phụ nữ phải biết thêu thùa và làm mèn mén, vì vậy con gái H’mông đi lấy chồng đều được mẹ dậy cho cách làm mèn mén. Nếu có dịp lên vùng cao Tây Bắc, được người H’mông mời đến nhà chơi và thưởng thức mèn mén thì đó là một trải nghiệm tuyệt vời của bạn.
Văn Công
Ảnh: Internet
